Jak udzielić pierwszej pomocy osobie zatrutej lekami?

Zatrucie lekami może zdarzyć się każdemu

Już Paracelsus, uważany współcześnie za ojca toksykologii, twierdził, że wszystko jest trucizną i nic nie jest trucizną – tylko dawka czyni truciznę.
I jest to bardzo trafne stwierdzenie, gdyż nawet woda w bardzo dużych ilościach może doprowadzić organizm do zatrucia, a w konsekwencji śmierci.
O zatruciu mówi się wtedy, kiedy w sposób celowy bądź przypadkowy do organizmu zostanie wprowadzona trucizna. W tym kontekście trucizną jest lek podany w taki sposób, że jego działanie może wywołać niebezpieczne dla zdrowia i życia objawy zatrucia.

Dawka toksyczna zależy od cech osobniczych organizmu, takich jak wiek, stan zdrowia, choroby współistniejące, czy uwarunkowania genetyczne. Odrębnym czynnikiem powodującym wzrost toksyczności leków jest ich zdolność do wchodzenia w niebezpieczne dla życia interakcje.

Zatrucia przypadkowe zdarzają się najczęściej u małych dzieci i wynikają z cechującej ten okres życia ciekawości, a także podczas zabawy lekami lub artykułami gospodarstwa domowego. Zatrucia przypadkowego mogą doznać także dorośli najczęściej wtedy, gdy substancja szkodliwa zostanie umieszczona na przykład w opakowaniu czy w miejscu przechowywania środków spożywczych lub leków, lecz zazwyczaj u dorosłych jest to jednak tak zwane działania zamierzone, bądź próby samobójcze, polegające najczęściej na zażyciu leków, w szczególności nasennych i psychotropowych.

Ze względu na szybkość działania trucizny w organizmie zatrucia dzielimy na trzy grupy:

• Zatrucia ostre to bardzo szybki rozwój szkodliwych zmian w organizmie, występują w krótkim czasie po wprowadzeniu jednorazowej dawki trucizny. Objawy takiego zatrucia występują w ciągu 24 godzin od przedostania się trucizny do organizmu.
• Zatrucia podostre to szkodliwe zmiany w organizmie występujące mniej gwałtownie, po podaniu jednorazowej bądź kilkakrotnej dawki.
• Zatrucia przewlekłe to działanie małych dawek trucizny podawanych przez dłuższy okres, pod wpływem kumulacji trucizny w organizmie. To zazwyczaj zatrucia przypadkowe, np. substancjami toksycznymi zanieczyszczającymi środowisko człowieka, które występują przeważnie w tak małych stężeniach, że wywołują tylko działanie przewlekłe.

Objawy zatrucia lekami

Postępowanie z osobą zatrutą lekami w dużym stopniu zależy od czasu spożycia tego leku oraz jego rodzaju. Rzadko jednak udaje się uzyskać pełne informacje co do ilości spożytego leku, a czas podawany jest orientacyjnie.
Nie ma charakterystycznych objawów wspólnych dla wszystkich zatruć. W rozpoznaniu zatrucia ważna jest baczna obserwacja zatrutego, zwłaszcza jego zachowania oraz wywiad z nim lub jego otoczeniem.
Zatrucie lekami może dawać zatem różne objawy, w zależności od tego, jakie środki zostały przyjęte, ile czasu upłynęło od zażycia leków oraz w jakiej dawce. Większość oznak przedawkowania tabletek ciężko dostrzec, zwłaszcza jeśli osoba poszkodowana jest już nieprzytomna.

Najbardziej charakterystycznymi objawami zatrucia są:

• nudności i wymioty,
• rozszerzone albo zwężone źrenice,
• zaburzenia świadomości,
• senność bądź nadpobudliwość,
• drgawki,
• śpiączka,
• przyspieszone bądź zwolnione tętno,
• zwiotczenie mięśni,
• bezwładność.

Pierwsza pomoc w zatruciu lekami

Zatrucie lekami jest stanem zagrożenia życia – jeśli pomoc nie zostanie udzielona w ciągu kilku godzin od przedawkowania, może dojść do nieodwracalnych zmian w organizmie, a nawet do śmierci. W każdym przypadku nieodzowna jest pomoc medyczna.

Jak udzielić pomocy osobie zatrutej lekami do czasu przyjazdy Pogotowia Ratunkowego?

1. zadbaj o własne bezpieczeństwo,
2. sprawdź, czy zatruty jest przytomny i czy oddycha:

• jeżeli jest przytomny, dowiedz się jak najwięcej o poszkodowanym i wezwij służby ratunkowe,
• jeżeli oddycha, ale jest nieprzytomny, ułóż go w pozycji bocznej bezpiecznej, a następnie wezwij służby ratunkowe, pamiętaj o regularnym kontrolowaniu oddechu do czasu przyjazdu służb ratunkowych,
• jeżeli nie oddycha, niezwłocznie wezwij służby ratunkowe i rozpocznij
  resuscytację krążeniowo-oddechową.

3. spróbuj zidentyfikować truciznę, zwrócić uwagę na puste opakowania po lekach, podejrzane buteleczki, fiolki, naczynia i oddaj je medykom,
4. nie zostawiaj poszkodowanego samego, bacznie go obserwuj,
5. dalsze działania, czyli podawanie odtrutek oraz przyspieszanie wydalania trucizny należy zostawić służbom medycznym,
6. WAŻNE – przy zatruciach lekami nie wolno prowokować wymiotów ani podawać poszkodowanemu niczego do picia. Decyzję o ewentualnym płukaniu żołądka podejmie już lekarz w szpitalu.

Zatrucie Paracetamolem

Paracetamol to znany lek używany w leczeniu różnego pochodzenia bólu, obniżeniu gorączki oraz niestety jest jednym z częstszych przyczyn zatruć, które prowadzą do ostrej niewydolności wątroby, ze śmiercią włącznie.
Obok zatruć przypadkowych, spowodowanych najczęściej nieświadomym zażywaniem jednocześnie kilku preparatów zawierających w swoim składzie paracetamol, do zatrucia dochodzi głównie w sytuacji zażycia nadmiernej dawki leku w celu samobójczym.

Dawka ponad 6g paracetamolu może prowadzić do uszkodzenia wątroby. Dawka śmiertelna to przyjęcie ponad 200 mg paracetamolu/kg masy ciała (~15 gramów), chociaż według innych autorów dawka śmiertelna wynosi 20–25 g/dobę.

Przebieg naturalny zatrucia paracetamolem składa się z 4 okresów:

• okres I (0–24 godz.) ­ objawy wczesne w zatruciu paracetamolem występujące w 24 godziny po przyjęciu leku obejmują: złe samopoczucie, zaburzenia świadomości bez utraty przytomności, nudności, wymioty, bóle brzucha oraz osłabienie.
  Niektórzy pacjenci przechodzą ten okres bezobjawowo;
• okres II (24–72 godz.) z objawami skazy krwotocznej, u 30% pacjentów dochodzi do hipoglikemii, pojawia się żółtaczka oraz świąd skóry, stopniowo pojawiają się zaburzenia świadomości, głównie senność;
• okres III (72–96 godz.) ­ to już pełnoobrazowa niewydolność wątroby z objawami wtórnego uszkodzenia innych narządów ­ nasila się żółtaczka, kwasica metaboliczna, pogłębia się zaburzenie świadomości, narasta encefalopatia wątrobowa, prowadząc stopniowo do śpiączki wątrobowej, pojawia się niewydolność nerek ze skąpomoczem, spada ciśnienie tętnicze, występują zaburzenia rytmu serca, może dojść do niewydolności krążeniowo-oddechowej;
• okres IV (96 godz.–2–4 tyg.) ­ jeśli pacjent przeżyje okres ostrej niewydolności wątroby, to wchodzi w okres zdrowienia, podczas którego stopniowo dochodzi do regeneracji i powrotu funkcji wątroby.

Pierwsza Pomoc w zatruciu Paracetamolem

Podstawowym elementem postępowania w przypadku podejrzenia zatrucia paracetamolem jest ustalenie dawki i czasu, jaki upłynął od przyjęcia leku.
Jeśli od przyjęcia toksycznej dawki paracetamolu nie minęła więcej niż godzina należy zastosować płukanie żołądka z podaniem węgla aktywowanego, co może zapobiec dalszemu wchłanianiu się leku.

Nigdy nie prowokujemy wymiotów, a chorego bezzwłocznie przewozimy do szpitala.