Borelioza oraz zapalenie mózgu – typowe choroby odkleszczowe. Jak usunąć kleszcza?

Przyszedł wymarzony okres wiosenny, ruszając na dobroczynny dla zdrowia i samopoczucia spacer pamiętajmy, że możemy natknąć się na kleszcze.
Nie każde ukąszenie tego pajęczaka powoduje boreliozę, czy inną chorobę, ale warto wiedzieć, jak się przed nimi chronić.

Sezon kleszczy zaczyna się już od maja i trwa aż do późnego listopada. Choroby odkleszczowe to jedno z największych naturalnych zagrożeń, które występuje w naszym klimacie. Im jest wilgotniejsza aura, tym lepiej dla tych pajęczaków. Szczególnie przyciąga je ciepło, ruch powietrza oraz zapach potu.

Do niedawna królestwem kleszczy były lasy liściaste i mieszane oraz tereny porośnięte wysoką trawą w pobliżu rzek i jezior. Teraz atakują także w miejskich parkach i przydomowych ogródkach.
Po powrocie z miejsc, w których mogą występować kleszcze, należy dokładnie obejrzeć całe ciało, w tym owłosioną skórę. Kleszcze najczęściej można znaleźć tam, gdzie skóra jest najdelikatniejsza (na rękach, nogach, głowie – na granicy włosów i za uszami, w zgięciach stawów, w pachwinach oraz fałdach skórnych).

Jedną z najgroźniejszych chorób przenoszoną przez kleszcze jest kleszczowe zapalenie mózgu (KZM). Można się przed nim zabezpieczyć dzięki szczepieniom. Niestety na boreliozę jeszcze nie wymyślono odpowiedniej szczepionki. Trzeba jednak pamiętać, że zaszczepienie się przeciw KZM nie chroni przed innymi chorobami przenoszonymi przez kleszcze, w tym przed boreliozą (tę leczy się antybiotykami).

Warto pamiętać, że ryzyko zakażenia dotyczy nie tylko dwóch chorób: boreliozy i odkleszczowego wirusowego zapalenia opon mózgowych, ale także innych, takich jak babeszjoza czy anaplazmoza granulocytarna. Lista chorób przenoszonych przez kleszcze jest naprawdę długa, jednak te najpowszechniejsze to nadal borelioza i kleszczowe zapalenie mózgu (KZM).

Jak ustrzec się przed ukłuciem kleszcza?

1. odpowiedni ubiór – czapka, długie spodnie, koszula lub bluza z długimi rękawami (przylegające do ciała) oraz zakryte buty,
2. kolor ubrania – na jasnej odzieży łatwo zauważyć wędrujące kleszcze,
3. stosowanie repelentów – produktów odstraszających kleszcze, nanoszonych bezpośrednio na skórę lub odzież,
4. po każdym powrocie ze spaceru z lasu bardzo dokładnie obejrzeć swoje ciało,
5. szczepienie przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu.

Jak bezpiecznie usunąć kleszcza:

1. nie smaruj kleszcza żadnymi tłuszczami: olejami i smarami,

2. użyj specjalistycznej pompki dostępnej w aptekach lub pęsety, czy kleszczołapki,

3. jeśli zdecydujesz się na pęsetę – wysterylizuj ją i chwyć całego kleszcza,

4. złap kleszcza pęsetą bardzo blisko skóry w miejscu ugryzienia,

5. zdecydowanym i energicznym ruchem wyciągnij go,

6. nie wykręcaj kleszcza !!!!

7. umyj ręce i miejsce po wczepieniu kleszcza wodą z mydłem,

8. nie usuwaj żadnych pozostawionych fragmentów owada,

9. bacznie obserwuj przez parę dni miejsce ugryzienia kleszcza,

10. jeśli pojawi się różowa otoczka (rumień wędrujący) lub opuchlizna udaj się do lekarza.

Czym jest borelioza?

Pierwsze objawy chorobowe mogą pojawić się po około 10 – 14 dniach od ukłucia.
Typowym objawem boreliozy są zmiany skórne w postaci pierścieniowatego rumienia wędrującego, który występuje u ok. 40 do 50% chorych. Typowy rumień ma średnicę przekraczającą 5 cm. Początkowo ma on kształt koła o średnicy 1 – 1,5 cm, które się powiększa, blednie od środka i zanika. Rumień nie zawsze jest widoczny. Najczęściej objawy występują asymetrycznie (po jednej stronie ciała), potrafią same przeminąć by po jakimś czasie ponownie powrócić, często w inne miejsce.

Niestety, w większości przypadków chorzy na boreliozę, pomimo fatalnego samopoczucia, wyglądają dobrze, a wyniki badań diagnostycznych są prawidłowe. Jednym z najczęstszych objawów boreliozy jest niczym nieuzasadnione ogromne zmęczenie, nawet po przespanej nocy. Ponadto często występują objawy grypopodobne, bóle karku, stawów, mięśni, zawroty głowy, upośledzenie koncentracji, drażliwość, depresje, lęki, zaburzenia pamięci, drętwienia, zaburzenia rytmu serca, bóle klatki piersiowej i brzucha, najczęściej o typie kłucia, zaburzenia widzenia i słuchu, nawracające zakażenia układu moczowego, częstomocz, krwiomocz, anemia, zlewne poty oraz wiele innych objawów zależnie od uszkodzonych narządów.
Na boreliozę nie ma szczepionki.

Pamiętaj! Każde podejrzenie zakażenia należy skonsultować z lekarzem!

Czym jest kleszczowe zapalenie mózgu (KZM)?

Jeśli występują objawy kleszczowego zapalenia mózgu, to zakażenie przebiega w dwóch fazach i może być nieuleczalne. Okres inkubacji (utajenia) wynosi 2–28 dni, w tym czasie wirus rozmnaża się w komórkach w miejscu ukłucia i przez chłonkę przemieszcza się do sąsiednich węzłów chłonnych i narządów, które posiadają bogaty układ siateczkowo-śródbłonkowy.

Po okresie inkubacji obserwuje się pierwsze stadium choroby, tzn. klinicznie obraz infekcji grypopodobnej, dla którego charakterystyczne jest: ogólne złe samopoczucie, katar, gorączka, bóle głowy, zmęczenie, bóle stawów, bóle krzyżowe, brak apetytu, nudności.

Wymienione objawy mogą się utrzymywać 1–8 dni. W tym czasie wirus drogą krwionośną dostaje się do ośrodkowego układu nerwowego. Po 1–20 dni od wystąpienia pierwszych objawów, a po ok. 4 tygodniach od momentu ugryzienia przez kleszcza dochodzi do drugiego stadium choroby, z cięższym przebiegiem i może mieć postać oponową, mózgową, mózgowo-rdzeniową lub mózgowo-oponowo-rdzeniową. W tym okresie chory bardzo wysoko gorączkuje, nawet do 41°C.

Najczęstszą odmianą kleszczowego zapalenia mózgu jest postać oponowa, w której objawom oponowym towarzyszą bóle głowy, wymioty, sztywność karku. Mogą wystąpić asymetryczne niedowłady kończyn, osłabienie siły mięśniowej, porażenie wiotkie kończyn. Ponadto w tej postaci są zaburzone odruchy głębokie. Mogą występować odruchy patologiczne. Często pojawiają się dokuczliwe bóle mięśniowe i kostno-stawowe oraz uczucie mrowienia i drętwienia w zakresie obolałych mięśni.

Pamiętaj! Każde Podejrzenie zakażenia należy skonsultować z lekarzem!